Πύργοι της Αττικής / Towers of Attica
Five towers date from the 12τη/13th century are located in Attica. The towers are situated in important passes for the season and served as beacons as well as fortification. They were able to transmit messages with a fire lit in the roof to prevent from pirates. Of course beyond the five towers there are others, but are almost destroyed.
Οι πέντε πύργοι που θα σας παρουσιάσουμε ίσως είναι οι σπουδαιότεροι από όσους σώζονται σήμερα στην Αττική. Η δομική τους κατάσταση είναι αρκετά καλή , τα πληροφοριακά στοιχεία που υπάρχουν φωτίζουν τη θέση τους στην ιστορία και βέβαια το σημαντικότερο για μας ήταν το "ταξίδι" της αναζήτησης σχεδόν μέσα στη γειτονιά μας, την Αττική δηλαδή.
Χρονολογικά οι τέσσερις από αυτούς εμφανίζονται κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (13ος αιώνας) στον Ελλαδικό χώρο. Ως κατασκευαστής τους φέρεται η οικογένεια των De La Roche. Ήταν Γάλλοι ευγενείς από την περιοχή της Βουργουνδίας. Διαβάζουμε ότι ο Otto de la Roche (Όθων ντε Λα Ρος) ήταν ο πρώτος άρχοντας του Φραγκικού Δουκάτου των Αθηνών, ο επονομαζόμενος "κύριος των Αθηνών"
Την εξουσία αυτή του την έδωσε ο Bonifacio I del Monferrato (Βονιφάτιος ο Μομφερατικός) βασιλιάς της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο 1204-1207 (4η Σταυροφορία). Ο Bonifacio λοιπόν εκεί στα τέλει του 1204 παραχωρεί ως τιμάριο την περιοχή της Αθήνας , Θήβας, Άργους, Ναύπλιου και Λειβαδιάς στον Otto de La Roche. Από εκεί ξεκινά και η ιστορία των πύργων. Οι πύργοι βρίσκονται σε σημαντικά περάσματα για την εποχή και λειτουργούσαν ως φρυκτωρίες αλλά και ως οχύρωση. Μπορούσαν να μεταδίδουν μηνύματα με φωτιά που άναβαν στην οροφή τους για να προλάβουν επιδρομές των πειρατών. Φυσικά πέρα από τους τέσσερις υπάρχουν και άλλοι αλλά είναι σχεδόν κατεστραμμένοι.
Ο πέμπτος πύργος που αναφέρεται ως "κούλα", φυλάκιο δηλαδή, χρονολογικά προσδιορίζεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Πύργος Βαρνάβα / Varnava tower
(coordinates: 38.236248, 23.933017)
Δεν καταφέραμε να τον "αγγίξουμε " γιατί μεσολαβούν ιδιοκτησίες με κάγκελα και δρόμος από άλλη πλευρά δεν υπάρχει παρά μόνο από τη νότια. Ωστόσο ο φακός τα καταφέρνει καλύτερα από εμάς να αποτυπώσει το θέμα.
Πύργος Οινόης / Inoi Marathon tower
(coordinates: 38.155574 , 23.931928)
Η πινακίδα που βρίσκεται στο χώρο μας λέει ότι ο πύργος έχει ύψος 11,5m, 3 επίπεδα με οροφές σε σχήμα καμάρας που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με καταπακτές. Στον πρώτο όροφο είναι η είσοδος, στο δεύτερο όροφο έχει ένα μικρό παράθυρο και κανένα άνοιγμα στο ισόγειο (προφανώς η είσοδος στον πύργο γινόταν με σκάλα). Γράφει ακόμα ότι είναι Μεσαιωνικός, ίσως και Βυζαντινός, του 12ου αιώνα.
Σ΄ άλλες πηγές ο πύργος αναφέρεται ότι κατασκευάστηκε από τους De La Roche ως εξοχική κατοικία το 1250. Διαβάζουμε ακόμα σ΄ ένα δημοσίευμα της Ελληνικής εταιρίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού του 2014 ότι γίνονται προσπάθειες μερικής συντήρησης του πύργου ώστε να αποτραπεί η κατάρρευση από τις επιπτώσεις των όμβριων υδάτων.
Τέλος πάντων ο πύργος είναι προσβάσιμος από το οδικό δίκτυο της περιοχής και δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να τον πλησιάσει
Πύργος Βραυρώνας / Vravrona tower
(coordinates: 37.913794, 23.956809 )
Ευτυχώς στο χώρο του μουσείου της Βραυρώνας υπάρχει ειδικό αφιέρωμα στον πύργο και έτσι έχουμε ίσως την επισημότερη εκδοχή για την ιστορία του και την αρχιτεκτονική του δομή. Η προσέγγιση του πύργου είναι πολύ εύκολη μέσα από τοπικούς χωματόδρομους.
Πληροφορίες: Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας
Πύργος Λιάδας στο Μαρκόπουλο / Liadas tower Markopoulo
(coordinates:37.868583, 23.937235)
Όπως θα παρατηρήσατε, στα πληροφοριακά στοιχεία που δίνει το μουσείο της Βραυρώνας περιλαμβάνει και τον Πύργο της Λιάδας.
Ωστόσο η ιστοσελίδα http://www.markopoulo-mesogeia.com/aksiotheata/pyrgos-liadas/
μας δίνει περισσότερα στοιχεία όπως: Ο πύργος της Λιάδας είναι τετράγωνη κατασκευή , οι τοίχοι του ενσωματώνουν και αρχαία ερείπια, έχει 2 ορόφους και το ύψος του είναι 8,5 μέτρα. Παλιότερα σωζόταν σε αρίστη κατάσταση, είχε και αυτός 3 ορόφους και επάλξεις όπως ο αντίστοιχος στην Βραυρώνα. Επειδή όμως βρισκόταν πολύ κοντά στο χωριό, χρησιμοποιήθηκε από κάποιους κατοίκους σαν οικοδομικό υλικό προκειμένου να κτίσουν τσάμπα τα σπίτια τους.
Στο λοφάκι της Λιάδας υπάρχει και το εκκλησάκι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Γύρω από τον πύργο υπάρχουν άλλες 3 εκκλησίες ερειπωμένες, εκ των οποίων η μια είναι κτισμένη πάνω σε αρχαίο ναό. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως δυο τάφους της Πρωτοελλαδικής περιόδου. Όλος ο λόφος της Λιάδας είναι διάσπαρτος από ερείπια - μια αρχαιολογική ανασκαφή θα έφερνε στο φως αρκετά στοιχεία - . Δυστυχώς η περιοχή έχει αφεθεί στην τύχη της.
Η πρόσβαση στον πύργο είναι εύκολη, είναι δίπλα από το ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών , στη νότια πλευρά του Δήμου Μαρκόπουλου.
Πύργος Ανθούσας στον Υμηττό / Anthousa tower - Υmittos mountain
(coordinates: 37.971042, 23.806402)
Είναι κοντά στη μονή Αστερίου .Θα τον ακούσετε και με το όνομα "Κούλα" (στα Τούρκικα η σκοπιά). Ίσως από αυτήν την έκφραση χρονολογικά προσδιορίζεται στην περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ένα εξαιρετικό site http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=anthusattic
μας δίνει σημαντικές πληροφορίες. Διαβάζουμε:
Η ιστορία του πύργου δεν είναι γνωστή. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πότε κτίστηκε. Σίγουρα δεν είναι Βυζαντινός και μάλλον δεν είναι φράγκικος. Η τεχνοτροπία του παραπέμπει στην Οθωμανική περίοδο. Αυτή η εκδοχή ενισχύεται και από το όνομα «Κούλα».
Κατά πάσα πιθανότητα ήταν ένας από τους πολυάριθμους τούρκικους κουλέδες που έχτισαν οι Τούρκοι μέχρι τον 18ο αιώνα σε όλη την Ελλάδα είτε για να επιβλέπουν τα τσιφλίκια τους είτε για κατοικίες αγάδων είτε για να εξυπηρετήσουν στρατιωτικούς σκοπούς.
Ο πύργος αναφέρεται ερειπωμένος ήδη από το 1722.
Eίναι τετράγωνος με πλευρές μήκους 4.5μ. Το σωζόμενο ύψος είναι 6.25 μέτρα. Το πάχος των τοίχων είναι 0.75μ.
Σώζονται μόνο δύο όροφοι. Στην αρχική του μορφή πρέπει να ήταν τριώροφος με ύψος περί τα 8 με 9 μέτρα
Η αρχική είσοδος ήταν στη νότια πλευρά στο ύψος του πρώτου ορόφου. Το άνοιγμα της εισόδου έχει διαστάσεις 1,70μΧ0,66μ. Κάτω από αυτή την πρώτη είσοδο ανοίχτηκε μεταγενέστερα μια άλλη ύψους 2 μέτρων.
Υπάρχουν δύο παράθυρα στον πρώτο όροφο στην ανατολική και στη δυτική πλευρά. Είναι τα μοναδικά παράθυρα του πύργου.
Η οροφή του πρώτου ορόφου είναι θολωτή και άθικτη. Οι υπόλοιποι όροφοι του πύργου δεν σώζονται. Σε διάφορα σημεία, ακανόνιστα, υπάρχουν μικρές τρύπες στους τοίχους του πύργου που μάλλον χρησίμευαν για τυφεκιοθυρίδες.
Πηγές
M. K. Langdon, (survey 1986), The Mortared Towers of Central Greece: An Attic Supplement, The Annual of the British School at Athens, Vol. 90, Centenary Volume (1995), pp. 488
Πληροφορίες/info:http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=anthusattic
http://www.markopoulo-mesogeia.com/aksiotheata/pyrgos-liadas
http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=490&xsl=detail&obpk=473&lg=el
Σαν υστερόγραφο στο αφιέρωμα παραθέτουμε τον πύργο της Οινόης (όχι αυτής στο Μαραθώνα) που είναι στα σύνορα με την Βοιωτία (38.163580, 23.424698). Ο πύργος δεν είναι μεσαιωνικός. Η νεότερη οικοδομική του φάση τοποθετείται στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.
Αρχαίος Πύργος Οινόης / Oinoi tower
( coordinates :38.163382, 23.424384)
Μνημείο ελεύθερα προσβάσιμο στο κοινό / The monument is always accessible to the public
publication: 15.05.2016